ย้อนเวลาสู่ ‘ยูเครน’ ยุคสงครามผ่านเลนส์ช่างภาพ VOUGE อดีตนายทหารนาซี

ยูเครน อาจไม่ใช่ประเทศที่คนส่วนใหญ่คุ้นเคยนัก ที่น่าจะเคยผ่านหูกันบ่อยๆ ก็คงไม่พ้นเหตุโรงไฟฟ้านิวเคลียร์เชอร์โนบิลระเบิดที่เมืองพรีเพียต นักฟุตบอลสุดยอดดาวยิงอย่างเชฟเชนโก้ หรือนักแสดงฮอลลีวูดอย่างมิลล่า โจโววิช แต่ประเทศที่ใหญ่เป็นอันดับ 2 ของยุโรป และเป็นศูนย์กลางประวัติศาสตร์ชาติพันธุ์สลาฟแห่งนี้  เป็นดินแดนสำคัญที่อยู่ในหน้าประวัติศาสตร์โลกเรื่อยมา โดยเฉพาะทางด้านวิกฤตการเมืองและสงคราม

เมื่อ 70 กว่าปีก่อน ก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 จะจบลง ในยุคที่ประเทศยูเครนยังเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียต ซึ่งเป็นคู่ปฏิปักษ์ยักษ์ใหญ่ทางตะวันออกของกองทัพนาซีเยอรมัน ฮิตเลอร์ได้ออกคำสั่งให้ทหารเยอรมันเดินทัพบุกเข้าสู่มาตุภูมิของกองทัพแดง ด้วยหวังจะพิชิตและผนึกดินแดนไปให้จรดมหาสมุทรแปซิฟิก หนึ่งในนายทหารเยอรมันในตอนนั้น คือ Herbert List ช่างทำแผนที่ผู้ซึ่งกลายมาเป็นช่างภาพแฟชั่น ที่ได้ทำงานกับนิตรสารชั้นนำของโลก เช่น Vogue, Harper’s Bazaar และ LIFE ในยุคหลังสงคราม

Herbert List คือช่างภาพแฟชั่นชาวเยอรมัน ผู้ซึ่งครั้งหนึ่งเคยถูกเกณฑ์ให้เข้าร่วมรบในสงครามโลกครั้งที่ 2 ในสังกัดกองทัพนาซี (ทั้งๆ ที่เขามีเชื้อสายยิวและเป็นเกย์) ทำให้เขาต้องเดินทางไปประจำการหลายแห่งในยุโรป เช่น นอร์เวย์ ฝรั่งเศส และยูเครนทางฝั่งตะวันออก ซึ่งนอกเหนือจากหน้าที่ทำแผนที่แล้ว เขายังพก Rolleiflex กล้อง medium format สัญชาติเดียวกัน ติดตัวไปถ่ายภาพตลอดการเดินทางด้วย

ภาพถ่ายชุดนี้ถูกบันทึกระหว่างการเดินทางในช่วงค.ศ. 1943-1944 ตั้งแต่กรุงเคียฟ ไปจนถึงคาบสมุทรไครเมียชายฝั่งทะเลดำทางตอนใต้ของประเทศ

ช่วงสงครามโลก ยูเครนต้องทำศึก 2 ด้านทั้งจากการบุกของกองทัพนาซีทางตะวันตก และเพื่อกอบกู้เอกราชจากกองทัพแดงทางตะวันออก บ้านเมืองและพื้นที่ส่วนใหญ่พังพินาศ มหาวิหาร Dormition Cathedral ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ Kiev Pechersk Lavra คริสต์ศาสนสถานนิกายออร์โธดอกซ์แห่งสำคัญของกรุงเคียฟถูกทำลายโดยคำสั่งเผาเมืองของสตาลิน ห้องสมุดกว่า 19,200 แห่งทั่วยูเครนถูกทำลายโดยนาซี

ชาวยูเครนนับล้านต้องสังเวยชีวิต และถูกกดขี่อย่างหนักอยู่ในสถานะที่ดีกว่าชาวยิวที่ถูกล้างเผ่าพันธุ์นิดเดียว บางส่วนถูกจับเป็นเชลยส่งไปใช้แรงงานที่เยอรมัน แต่เหลือรอดกลับมาประเทศหลังสงครามเพียงจำนวนหนึ่งเท่านั้น

หลังสงคราม Herbert List ถูกชักชวนโดย Robert Capa ช่างภาพสงครามชาวฮังการีที่มีชื่อเสียงที่สุดคนหนึ่งของโลก ให้เข้าร่วมงานกับ Magnum Photos สมาคมช่างภาพนานาชาติ ที่ก่อตั้งโดย “บิดาแห่งภาพถ่ายสตรีท” Henri Cartier-Bresson ผู้ซึ่งมีอิทธิพลอย่างมากต่อผลงานช่วงหลังของเขา ที่ใช้เวลาส่วนใหญ่ในอิตาลีในฐานะช่างภาพแฟชั่น